Wydrukuj tę stronę
czwartek, 03 January 2019 14:33

Wybieramy aparat RTG

Jednym z elementów aranżacji pracowni rentgenowskiej jest wybór odpowiedniego aparatu diagnostycznego. Wybór musi być świadomy, gdyż wpływa znacząco na to, w jakich warunkach będziemy pracować. Należy rozważyć czynnik ekonomiczny, cenę i przeznaczenie aparatu. Aparaty rentgenowskie mogą być przenośne o wielkości i wadze umożliwiających ich komfortowy transport lub stacjonarne charakteryzujące się większymi gabarytami i mocą.

 

RTG przenośne umożliwiają pracę zarówno w gabinecie – najlepiej je wtedy wyposażyć w stosowny statyw i stół – jak i w terenie. Należy nadmienić, że możemy je podzielić na aparaty zasilane sieciowo napięciem 230 V oraz aparaty z zasilaniem bateryjnym. Te drugie jeszcze bardziej podnoszą komfort pracy w terenie. W zależności od modelu aparaty rentgenowskie charakteryzują się różnymi mocami generatorów (wyrażonymi w kW), które decydują o tym, jak dużą dawkę (i w jakim czasie) są w stanie emitować.

Aparaty stacjonarne charakteryzują się generatorami o większych mocach w stosunku do aparatów przenośnych. Zastosowanie wyższych wartości natężenia prądu umożliwia emisję tej samej wartości dawki w krótszym czasie, co ma niebagatelne znaczenie w pracy ze zwierzętami, które zwłaszcza w sytuacjach dla nich stresowych wykazują się dużą ruchliwością. Nie trzeba wspominać, że każdy ruch uniemożliwia wykonanie prawidłowego, ostrego radiogramu. Zastosowanie stołu (zwłaszcza z pływającym blatem) również wpływa pozytywnie na jakość pracy, pozwala na łatwe pozycjonowanie zwierzęcia.

 

PODSTAWOWE ELEMENTY ZESTAWU RENTGENOWSKIEGO

Bardzo ważnym elementem zestawu rentgenowskiego jest lampa. W aparatach weterynaryjnych stosuje się dwa rodzaje lamp. W przenośnych – lampy ze stałą anodą, w aparatach stacjonarnych natomiast zamontowana jest lampa z wirującą anodą. Wyjaśnijmy krótko, jak powstaje promieniowanie. Lampa RTG zbudowana jest z anody i katody umieszczonych w szklanej, próżniowej bańce. Przez katodę przepływa prąd, rozgrzewając ją, co skutkuje termoemisją elektronów. Pomiędzy anodą a katodą przyłożone jest napięcie powodujące ruch elektronów w kierunku anody. Elektrony, uderzając w anodę, tracą swoją energię kinetyczną, część tej energii zostaje zamieniona na promieniowanie elektromagnetyczne, większa jej część zostaje zamieniona jednak w ciepło. Dlatego właśnie anoda musi być zbudowana z materiału o wysokiej temperaturze topnienia. Jej wirowanie dodatkowo zwiększa powierzchnię termiczną, na której ogniskowane są elektrony, co przeciwdziała jej uszkodzeniu. Ze względu na bardziej skomplikowaną konstrukcję, a co za tym idzie wielkość takiej lampy, stosowane są one w aparatach stacjonarnych. Ważnym parametrem opisującym lampę rentgenowską jest jej ognisko, które decyduje między innymi o zdolności rozdzielczej systemu. Prostsze lampy mają jedno ognisko, bardziej rozbudowane oferują możliwość zmiany ognisk.

Kolejnym ważnym podzespołem aparatu rentgenowskiego jest kratka przeciwrozproszeniowa, która poprawia jakość uzyskiwanego obrazu. Należy wspomnieć, że kratka jest integralną częścią aparatu stacjonarnego – stanowi element stołu rentgenowskiego. W przypadku aparatu przenośnego kratkę przeciwrozproszeniową można dokupić jako oddzielny element. Najogólniej kratki można podzielić na ruchome (z mechanizmem napędzającym) i nieruchome (charakteryzujące się dużą gęstością linii) oraz równoległe i ogniskowane (przeznaczone do działania w konkretnej odległości bądź jej przedziale).

 

PODSTAWOWE WYMAGANIA WOBEC APARATÓW RTG

Wspomniane w poprzednim artykule rozporządzenie Rady Ministrów w sprawie szczegółowych warunków bezpiecznej pracy ze źródłami promieniowania jonizującego reguluje także podstawowe wymagania stawiane diagnostycznym aparatom rentgenowskim do celów weterynaryjnych. Aparaty takie muszą być wyposażone w:

 

  • filtry umożliwiające filtrację nie mniejszą niż wartość równoważna 1,5 mm aluminium (Al);
  • przycisk do zdalnego wyzwalania ekspozycji, zapewniający operatorowi zachowanie odległości co najmniej 2 m od ogniska lampy;
  • urządzenie sygnalizujące w sposób akustyczny lub optyczny wykonanie ekspozycji, sygnalizacja ma być słyszalna i widoczna z miejsca uruchomienia wyzwalacza;
  • wskaźniki natężenia prądu i napięcia na lampie rentgenowskiej;
  • świetlny wskaźnik napromienianego pola, zapewniający średnie natężenia oświetlenia pola nie mniejsze niż 100 luksów (lx) w płaszczyźnie prostopadłej do osi wiązki w odległości 1 m od ogniska, jeżeli odległość ta w normalnych warunkach pracy jest mniejsza niż 1 m [1].

Współcześnie rynek dostarcza szeregu rozwiązań sprzętowych do weterynaryjnej diagnostyki rentgenowskiej. Wybór aparatu podyktowany powinien być głównie jego przyszłym zastosowaniem. Jeżeli natomiast są już Państwo użytkownikami aparatury rentgenowskiej, a nie jesteście pewni prawidłowości jej działania, na rynku funkcjonuje wiele firm wykonujących specjalistyczne testy aparatury RTG.

 

PODSUMOWANIE

Wybierając RTG, należy:

  • przeanalizować, w jakich warunkach wykorzystywany będzie aparat – w gabinecie czy w terenie. Jeżeli w terenie to, czy zawsze dostępne jest zewnętrzne źródło zasilania;
  • dobrać aparat do liczby planowanych badań oraz wielkości zwierząt;
  • w przypadku aparatów przenośnych przeanalizować jakość obrazu uzyskiwanego bez kratki i z kratką przeciwrozproszeniową.

 

 

 

LEKSYKON RTG:

anoda – element lampy rentgenowskiej, może być ruchomy lub stały, stanowi „tarczę” dla rozpędzonych elektronów, które uderzają w anodę;

katoda – element lampy rentgenowskiej wytwarzający elektrony w wyniku termoemisji;

kratka przeciwrozproszeniowa – element służący zmniejszeniu ilości promieniowania rozproszonego docierającego do rejestratora obrazu;

generator wysokiego napięcia – element aparatu rentgenowskiego, wytwarzający wysokie napięcie zasilające lampę RTG.

 

PIŚMIENNICTWO:

  1. Rozporządzenie Rady Ministrów z 12 lipca 2006 r. w sprawie szczegółowych warunków bezpiecznej pracy ze źródłami promieniowania jonizującego (Dz.U. 2006 nr 140 poz. 994).