Metoda analogowa wymaga najmniejszego nakładu finansowego. Aby rozpocząć pracę, potrzebne nam są: błony (wyróżniamy dwa podstawowe typy stosowanych błon rentgenowskich: zielone i niebieskie, różniące się między sobą czułością na daną długość fali świetlnej), kasety (o różnych czułościach na promieniowanie rentgenowskie), wywoływarka, wywoływacz i utrwalacz (chemia do obróbki zdjęć). Niestety metoda ta wykorzystuje materiały zużywalne (chemia i błony), co niesie za sobą stałe koszty eksploatacyjne, które musi ponosić gabinet. Dodatkowym kosztem jest utrzymanie samej wywoływarki. Poza naprawami, które mogą się przytrafić, należy doliczyć między innymi koszt jej czyszczenia, do którego powinno używać się specjalistycznych środków chemicznych. Kolejnym aspektem korzystania z metody analogowej jest konieczność wygospodarowania dodatkowego pomieszczenia – ciemni. Ciemnia – miejsce, w którym dokonywać się będzie proces obróbki fotochemicznej – musi być wyposażona w wentylację zapewniającą 3-krotną wymianę powietrza w ciągu godziny.
Omówmy proces powstawania obrazu dla metody analogowej. Po przejściu przez obrazowany obiekt promieniowanie dociera do kasety z ekranami wzmacniającymi, w której znajduje się błona rentgenowska. Ekrany wzmacniające zostają pobudzone do świecenia, powodując powstanie obrazu utajonego na błonie. Następnie błona poddawana jest obróbce chemicznej w wywoływarce. Rezultatem tego procesu jest powstanie obrazu rentgenowskiego. Jego czarne miejsca odpowiadają tkankom, w których nie dochodzi do pochłaniania promieniowania rentgenowskiego lub pochłanianie to jest znikome, miejsca jaśniejsze odpowiadają natomiast tkankom w większym stopniu pochłaniającym promieniowanie (np. kości).
Kolejną metodą akwizycji obrazu jest system CR. W odróżnieniu od analogowego efektem jego działania jest obraz rentgenowski w postaci cyfrowej. System taki, podobnie jak w metodzie analogowej, wykorzystuje kasety RTG. Kasety nie zawierają jednak błon rentgenowskich i ekranów wzmacniających, a płytę fosforową, która jest absorberem promieniowania rentgenowskiego. Zgromadzona energia promieniowania przechowywana jest w postaci porcji energii, a następnie uwalniana w postaci emisji fotonów z zakresu światła widzialnego i przetwarzana na sygnał cyfrowy [1]. Informacje z płyty fosforowej są kasowane poprzez naświetlenie jej światłem widzialnym o dużej intensywności. Po kasowaniu płyta jest gotowa do ponownego użycia.
Ważnym elementem systemu CR jest także dostarczone wraz nim oprogramowanie. W zależności od modelu umożliwia ono pomiar różnych parametrów, od tych najprostszych, takich jak: odległość, kąty, po bardziej zaawansowane, jak wskaźnik VHS czy dysplazja stawów biodrowych. Wyposażone może być także w dodatkowe elementy, takie jak RIS czy PACS, umożliwiające rejestrowanie, archiwizację i dystrybucję obrazów. Systemy CR mogą służyć modernizacji istniejącego już w gabinecie aparatu rentgenowskiego, tzn. nie wymuszają zakupu nowego.
Inną cyfrową metodą akwizycji obrazu są systemy DR, czyli z cyfrowymi detektorami. W odróżnieniu od analogowych i CR nie stosujemy kaset, obraz rejestrowany jest przez cyfrowy detektor, a następnie przekazywany na ekran monitora. Jest to zdecydowanie najszybsza metoda akwizycji obrazu, ale także i najdroższa. Należy wspomnieć, że detektor DR może być integralną częścią kompletnego aparatu RTG, może być także osobnym elementem i działać np. z aparatem przenośnym. Również w tym przypadku ważnym składnikiem systemu jest dostarczane wraz z nim oprogramowanie. Decydując się na detektor obrazu, należy zwrócić uwagę na jego wielkość, tak aby umożliwiał on rejestrowanie dużych obrazów, np. 35 cm x 43 cm. Nadmienić należy, iż rynek oferuje różne technologie wykonania cyfrowych detektorów. Najogólniej można podzielić je na detektory CCD (chargecoupled devices) oraz TFT (thin lm transistor).
Podejmując decyzję o zakupie konkretnego systemu obrazowania, trzeba wziąć pod uwagę wszystkie za i przeciw. Podsumujmy najczęściej wymieniane przez użytkowników plusy i minusy cyfrowych metod obrazowania.
Zalety systemów cyfrowych:
- krótki czas uzyskania radiogramu,
- brak kosztów związanych z materiałami zużywalnymi,
- oprogramowanie z cyfrowymi narzędziami obróbki radiogramu,
- oprogramowanie z cyfrowymi narzędziami pomiarowymi,
- brak konieczności aranżacji dodatkowego pomieszczenia – ciemni,
- łatwość przesyłu obrazu i zdalny dostęp do bazy pacjentów,
- stabilność procesu uzyskiwania obrazu.
Wady systemów cyfrowych:
- wyższy koszt początkowy,
- bariera technologiczna związana z komputerem.
LEKSYKON RTG:
RIS (Radiology Information System) – system informatyczny służący do rejestrowania i dystrybuowania danych pacjentów.
PACS (Picture Archiving and Communication System) – system informatyczny do arichiwizowania i dystrybucji obrazów medycznych.
DICOM (Digital Imaging and Communications in Medicine) – standard zapisu cyfrowego obrazu medycznego.
PIŚMIENNICTWO:
- Acta Bio-Optica et Informatica Medica 1/2011, vol.17, p.46-53, Dominika Oborska-Kumaszyńska.